چکیده
امروزه تخریب زمین در ادامه رفتار نامناسب و ناعادلانه جوامع بشری در راستای تأمین نیازهای ضروری جمعیت در حال رشد و همچنین ارائه خدمات متنوع به یکی از مشکلات جدی کشورها تبدیلشده و سلامت و پایداری حوزههای آبخیز را تهدید کرده است. بر همین اساس و بهمنظور تقویت توان، بازیابی سلامت و ایجاد پایداری بومسازگانهای تأمینکننده نیازهای حیاتی انسان، رویکرد زیستایی موردتوجه قرارگرفته است. زیستایی برخلاف زیستپذیری یک اصل مهم در ارزیابی توان بازیابی سلامت و پایداری است که برای تحلیل و ارزیابی آن میبایست شبکهای از روابط بین ابعاد بومشناختی، اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و معیارهای مرتبط مدنظر قرار گیرد. بااینحال تاکنون گزارشی در رابطه با زیستایی حوزه آبخیز مطرح نشده است. ازاینرو هدف مطالعه حاضر معرفی مفهوم زیستایی آبخیز و ارزیابی توصیفی قابلیت یک سامانه در قرارگیری در حد واسط محدوده تابآوری و رهاسازی است. در همین راستا با ارزیابی صحیح از وضعیت آبخیز، علاوه بر شناخت کامل از کارکرد آبخیز در سطوح مختلف، تنشهای موجود در حوزههای آبخیز شناسایی خواهند شد. در چنین حالتی میتوان با تکیهبر منابع و ظرفیتها و همچنین یادگیری شیوه برخورد صحیح با تنشها، خودساماندهی، بازیابی تعادل و پایداری حوزههای آبخیز را بهبود بخشید. در این صورت زیرآبخیزهای اولویتدار شناسایی و با انجام اقدامات مدیریتی در زیرآبخیزها از افت عملکرد و رهاسازی سامانه جلوگیری میشود. این رویکرد میتواند دورنمای مفیدی برای مدیران اجرایی کشور بهمنظور تبیین شیوههای مدیریتی متناسب در مسیر توسعه پایدار باشد.