ترویج و توسعه آبخیزداری
تأثیر سازندهای زمین‌شناسی بر کیفیت آب‌های زیرزمینی با کاربرد تلفیقی GISو منطق بولین، مطالعه موردی: حوزه آبخیز دشت امامزاده جعفر گچساران
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس
2 استاد، گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد
چکیده
یکی از منابع مهم تأمین آب در اکثر نقاط ایران سفره‌های آب زیرزمینی است که در دهه‌های اخیر تحت تأثیر عوامل مختلف طبیعی و انسانی قرار گرفته است. از جمله عوامل طبیعی می‌توان به سازندهای زمین‌شناسی و کاهش بارش در اغلب مناطق اشاره کرد. در این پژوهش، بررسی کیفی منابع آب زیرزمینی و ارتباط آن‌ها با سازندهای زمین‌شناسی مدنظر قرار گرفت. به این‌منظور، ابتدا با استفاده از نقشه زمین‌شناسی منطقه، سازندهای زمین‌شناسی استخراج شد. سپس، داده‌های کیفی 40 چاه بهره‌برداری و پیزومتری، به‌منظور تعیین تیپ آب منطقه وارد نرم‌افزار Chemistry گردید. سپس سازندهای زمین شناسی با توجه به توان تولید تیپ آن‌ها و اثر انحلالی آن‌ها، طبقه‌بندی شده؛ درمرحله بعد، بافرهایی به فواصل 1، 3، 5، 7 و 10 کیلومتری در اطراف چاه‌ها ایجاد و لایه‌های آن با نقشه‌های زمین‌شناسی برش داده شد. نتایج بدست آمده با استفاده از آزمون t-test نشان داد که با احتمال 95 درصد، در فواصل 1، 3، 5 و 7 کیلومتری از چاه‌ها، درصد تأثیر انحلال سازندها بر چاه‌های بهره‌برداری، معنادار است، اما در فاصله 10 کیلومتری و با افزایش فاصله، این تأثیر کمتر شده و معنی‌دار نبوده، اما تأثیر مجموع سازندهای غیرکواترنری بر چاه‌ها افزایش می‌یابد. نتایج حاصل از منطق بولین نیز نشان داد که سازند (Qt2) در فواصل نزدیک به چاه‌ها بیش‌ترین گسترش را دارند که شامل مخروط افکنه‌ها و رسوبات آبرفتی جوان است و محل اصلی تغذیه آبخوان‌ها می‌باشند. اما هرچه فاصله از چاه‌ها افزایش می‌یابد، تأثیر سازندهای غیرکواترنری از جمله آهک آسماری و سازندهای گروه گچساران که به‌ترتیب دارای توان تولید تیپ آبی کربناته و کلروره را دارند، افزوده می‌شود.
کلیدواژه‌ها
)