ترویج و توسعه آبخیزداری
مروری بر مدیریت تلفیقی منابع آب سطحی و زیرزمینی با تاکید بر کاربرد مدل‌های بهینه‌سازی
نویسندگان
1 نویسنده مسئول و دانشجوی دکترای گروه مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.
2 دانشیار گروه مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.
چکیده
توزیع ناهمگون زمانی و مکانی آب شیرین به لحاظ کمی از یک طرف و هم‌چنین رشد سریع و روزافزون جمعیت جهان و به‌ویژه کشور ما ایران در دهه‌های اخیر، سبب بروز مشکلات روزافزون در تأمین منابع آب مورد نیاز شده است. در این راستا آگاهی از روش‌های مدیریت و بهره‌برداری تلفیقی بهینه منابع آب سطحی و زیرزمینی به عنوان یکی از جنبه‌های مدیریت جامع منابع آب و عملکرد آن‌ها در تدوین برنامه‌های مختلف مدیریت بحران، حفاظت منابع آب و مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز امری ضروری به نظر می‌رسد. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف ارائه اطلاعات جامع از پیشینه و جدیدترین مطالعات انجام شده در خصوص رایجترین مدل‌های ریاضی مورد استفاده در این زمینه و ارزیابی کاربرد آن‌ها در مدیریت جامع منابع آب و نیز مروری کلی بر گسترش هر مدل، امتیازات و محدودیت‌ها انجام شده است. نتایج حاصل نشان داد که مدیریت تلفیقی یکی از راه‌کارهای نوین و بسیار مؤثر در دهه‌های اخیر است و استفاده ترکیبی از تکنیک‌های بهینه‌سازی و شبیه‌سازی یک روش مفید و قدرتمند در تعیین استراتژی‌های مدیریتی و طراحی برای توسعه بهره‌برداری تلفیقی بهینه از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی می‌باشد. در این زمینه مدل MODFLOW بیش‌ترین کاربرد را در شبیه‌سازی جریان آب زیرزمینی، مدل MT3DMS بیش‌ترین کاربرد را در زمینه مدل‌سازی آلودگی آب‌های زیرزمینی داشته و مدل GMS نیز مدلی توانمند، عمومی، جامع و کاربرپسند است. هم‌چنین بررسی منابع به‌منظور ارزیابی الگوریتم‌های بهینه‌سازی درحل مسایل مدیریت منابع آب نشان داد که الگوریتم‌های تکاملی با درجه‌های مختلف از پیچیدگی به‌طور مؤثری از حل مسائل بهینه‌سازی چند محدودیتی با فضای بزرگ و پیچیده جهت بهره‌وری بهینه از منابع آب، برنامهریزی و نیز توسعه آن در آینده، برمی‌آیند. به‌طور کلی از اطلاعات ارائه شده در تحقیق حاضر می‌توان در برنامه‌ریزی‌های آینده به‌منظور توسعه پایدار منابع آب بهره برد.
کلیدواژه‌ها
)