چکیده

توزیع ناهمگون زمانی و مکانی آب شیرین به لحاظ کمی از یک طرف و هم‌چنین رشد سریع و روزافزون جمعیت جهان و به‌ویژه کشور ما ایران در دهه­‌های اخیر، سبب بروز مشکلات روزافزون در تأمین منابع آب مورد نیاز شده است. در این راستا آگاهی از روش‌­های مدیریت و بهره‌­برداری تلفیقی بهینه منابع آب سطحی و زیرزمینی به عنوان یکی از جنبه­‌های مدیریت جامع منابع آب و عملکرد آن‌­ها در تدوین برنامه‌­های مختلف مدیریت بحران، حفاظت منابع آب و مدیریت جامع حوزه­‌های آبخیز امری ضروری به نظر می­‌رسد. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف ارائه اطلاعات جامع از پیشینه و جدیدترین مطالعات انجام شده در خصوص رایج­ترین مدل­‌های ریاضی مورد استفاده در این زمینه و ارزیابی کاربرد آن­‌ها در مدیریت جامع منابع آب و نیز مروری کلی بر گسترش هر مدل، امتیازات و محدودیت­‌ها انجام شده است. نتایج حاصل نشان داد که مدیریت تلفیقی یکی از راه‌کارهای نوین و بسیار مؤثر در دهه‌­های اخیر است و استفاده ترکیبی از تکنیک­‌های بهینه‌­سازی و شبیه‌­سازی یک روش مفید و قدرتمند در تعیین استراتژی­‌های مدیریتی و طراحی برای توسعه بهره‌­برداری تلفیقی بهینه از منابع آب‌­های سطحی و زیرزمینی می‌­باشد. در این زمینه مدل MODFLOW بیش‌ترین کاربرد را در شبیه­‌سازی جریان آب زیرزمینی، مدل MT3DMS بیش‌ترین کاربرد را در زمینه مدل‌سازی آلودگی آب­‌های زیرزمینی داشته و مدل GMS نیز مدلی توانمند، عمومی، جامع و کاربرپسند است. هم‌چنین بررسی منابع به‌منظور ارزیابی الگوریتم‌­های بهینه‌­سازی درحل مسایل مدیریت منابع آب نشان داد که الگوریتم­‌های تکاملی با درجه­‌های مختلف از پیچیدگی به‌طور مؤثری از حل مسائل بهینه­‌سازی چند محدودیتی با فضای بزرگ و پیچیده جهت بهره­‌وری بهینه از منابع آب، برنامه­ریزی و نیز توسعه آن در آینده، برمی‌­آیند. به‌طور کلی از اطلاعات ارائه شده در تحقیق حاضر می‌­توان در برنامه‌­ریزی­‌های آینده به‌منظور توسعه پایدار منابع آب بهره برد.