ترویج و توسعه آبخیزداری
شبیه‌سازی رواناب و تأثیر تغییر کاربری اراضی بر آن با استفاده از تصاویر ماهوارهای و مدل HEC-HMS (مطالعه موردی: حوزه آبخیز هلیلرود)
نویسندگان
استادیار دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی سیرجان، سیرجان، ایران،
چکیده
برآورد رواناب در مناطق دارای آمار محدود یا بدون آمار مانند اکثر حوزه‌های آبخیز ایران یکی از مهم‌ترین مسائل در مدیریت صحیح منابع آب است. کاربری اراضی، مؤثرترین عامل تغییر فرآیندهای هیدرولوژیکی در سطح یک حوضه می‌باشد. در این پژوهش، شبیه‌سازی رواناب و بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر خصوصیات آن، در حوزه آبخیز هلیلرود در طی سال‌های 1993، 2003 و 2013 انجام شده است. نقشه کاربری اراضی حوضه با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست در هفت کلاس، تهیه و مقایسه شده است. نتایج مقایسه نشان داد که در طی دوره 20 ساله، بیش‌ترین تغییر مربوط به کاربری بایر بوده که در حدود 99/1 درصد افزایش یافته است. با تلفیق نقشه کاربری اراضی و نقشه خاک منطقه، نقشه شماره منحنی حوضه آبخیز استخراج شد. به‌منظور اطمینان از صحت نقشه شماره منحنی، هیدروگراف سیلاب سال‌های مورد نظر با استفاده از شماره منحنی تخمین زده شده و به کمک مدل بارش-رواناب HEC-HMS تعیین و با هیدروگراف‌های مشاهداتی مقایسه گردید. صحت 91 درصد نتایج حاکی از توانایی قابل قبول روش‌های سنجش از دور در برآورد خصوصیات هیدرولوژیکی حوضه‌های فاقد آمار می‌باشد. مقایسه هیدروگراف سیلاب حاصل از مدل بارش-رواناب ناشی از یک بارش مشخص (بارش 1993)، در طی سال‌های 1993 تا 2013 نشان داد که دبی اوج سیلاب در این مدت، به میزان m3/s1/106 و حجم رواناب نیز به مقدار یک درصد افزایش داشته است، نتایج این بررسی نشان می‌دهد که ادامه روند تخریبی در کاربری اراضی منطقه به سمت حالت بایر، موجب افزایش مقادیر مختلف رواناب، کاهش نفوذپذیری و آبگذری به آبخوان‌های منطقه خواهد شد.
کلیدواژه‌ها
)