نویسندگان

• مینا اقتدارنژاد ¹
• ام‌البنین بذرافشان ²

¹ دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

² استادیار، گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس ،ایران و نویسنده مسئول؛

چکیده

فرسایندگی باران معمولأ در قالب شاخص‌­های فرسایندگی مبتنی بر خصوصیات بارندگی بیان می‌­شود. تاکنون شاخص‌­های مختلفی ارائه شده‌اند که از میان آن‌­ها عامل فرسایندگی باران (R) در معادله جهانی هدررفت خاک(RUSLE)از مقبولیت بیشتری در دنیا برخوردار است..هدف از تحقیق حاضر، محاسبه و مدل‌سازی عامل فرسایندگی باران در کشور با استفاده از داده‌­های 27 ایستگاه سینوپتیک طی 64 سال آماری 1330 تا 1393 با روش‌­های میان‌یابی و تحلیل زمانی روند آن با آزمون من- کندال می‌­باشد. با مرور مطالعات و تحقیقات انجام شده در سطح جهان و با توجه به محدود بودن ایستگاه­‌های مجهز به باران‌­نگار و برخی عوامل دیگر، شاخص فورنیه اصلاح شده که براساس آمار بارندگی ماهانه قابل محاسبه است، مورد استفاده قرار گرفت پس از محاسبه عامل فرسایندگی باران برای ایستگاه­‌های مورد نظر، نقشه فرسایندگی باران ترسیم گردید و برای نشان دادن همبستگی مکانی بین داده‌­های فرسایندگی باران از ترسیم نیم‌تغیرنما با نرم افزار GS+ استفاده گردید که واریوگرام خطی با میزان صفر بهترین همبستگی بین داده‌­ها را مدل کرد. هم­چنین، برای بررسی میزان عامل فرسایندگی باران از روش‌­های میان‌یابی  روش عکس فاصله، میان‌یابی  چند جمله­‌ای جهانی، میان‌یابی  موضعی و کریجینگ استفاده شده و برای انتخاب بهترین روش میان‌یابی  از شاخص‌­های آماری ریشه میانگین مربعات خطا و میانگین قدر مطلق خطا استفاده شد. نتایج نشان داد که روش کریجینگ با ریشه میانگین مربعات خطا برابر با 94/28 و میانگین قدر مطلق خطا برابر با 96/20 بهترین روش می‌­باشد. بر این اساس، می‌­توان کشور را به پنج منطقه از نظر فرسایندگی باران تقسیم‌­بندی نمود و مناطق نیمه‌­خشک بالا­ترین فرسایندگی باران را دارند. هم‌­چنین این مناطق دارای روند افزایشی عامل فرسایندگی هستند.

کلیدواژه‌ها

• زمین آمار
• واریوگرام
• میان‌یابی