مروری بر مکانیسم اثر تثبیت کنندگی انواع خاک‏پوش‌ها بر حرکت ماسه های روان

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری بیابان زدایی، گروه مدیریت بیابان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، نویسنده مسئول،

2 هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان،

چکیده

پدیده فرسایش بادی به عنوان یکی از اصلی‌ترین فرآیندهای زوال سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می‌آید. انتشار گرد و غبار و حرکت ماسه های روان توسط نیروی باد به عنوان یکی از علل اصلی فرآیند بیابانزایی شناخته شده است که در نتیجه آن تبدیل مناطق کشاورزی به زمین های بایر و ایجاد پوشش ماسه بر روی آن‌ها است. تپه‌های ماسه‌ای، به علت رطوبت ناکافی و همچنین عدم پوشش مناسب گیاهی، دارای چسبندگی کمی بوده و مستعد فرسایش بادی می‌باشند بنابراین تثبیت و جلوگیری از پیشرفت آن‌ها ضروری است. یکی از شیوه‌های متداول کنترل ماسه‌های روان استفاده از خاک­پوش بر سطح پهنه‌های ماسه‌ای است که خاک­پوش­‌ها به دو گروه نفتی و غیرنفتی تقسیم می‌شوند. اخیراً توجه به بحث تخریب محیط به وسیله خاک­پوش نفتی همچنین هزینه‌های زیاد استفاده از این نوع خاک­پوش­‌ها، باعث فعال شدن مراکز علمی و پژوهشی کشور در زمینه تحقیق بر روی تغییر در نوع و شیوه‌های استفاده از خاک­پوش گردیده است. در تحقیق حاضر به معرفی انواع خاک­پوش از دیدگاه مکانیسم عملکرد آن‌ها در تثبیت ماسه‌های روان و شناخت معایب و مزایای استفاده از خاک­پوش­‌ها پرداخته شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد، اگرچه استفاده سنتی از خاک­پوش نفتی در طی سال­‌ها به عنوان یک اقدام ضربتی مورد توجه بخش اجرای تثبیت ماسه‌های روان بوده است به دلیل معایب و مشکلات فراوان آن از جمله هزینه‌های زیاد استفاده از این نوع خاک­پوش و لزوم به کارگیری ماشین آلات سنگین در عملیات میدانی، مشکلات زیست محیطی و بهداشتی کار با این نوع خاک­پوش و در نهایت خسارت‌های هنگفتی که هرساله منابع اقتصادی ما از فرسایش بادی متحمل می‌گردد امروزه پیشنهاد می‌شود که ضمن بکارگیری از خاک­پوش نفتی در موارد بسیار ضروری، تحقیق و ترویج استفاده از خاک­پوش‌های زیست تخریب پذیر که با عناوین مختلف به کار برده شده، استفاده شود تا در آینده ضمن افزایش خواص مقاومتی و کیفیت این خاک­پوش‌های زیست سازگار، هزینه‌های تولید آن نیز تا حد قابل قبول کاهش داد.

کلیدواژه‌ها