نویسندگان

• حمزه نور ¹
• حسین رجائی ²
• علی باقریان کلات ²
• رضا صدیق ²

¹ استادیار بخش حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران، نویسنده مسئول،

² کارشناس ارشد بخش حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

چکیده

ارزیابی داده‌های اندازه‌گیری شده فرسایش خاک و تغییرات آن‌ها در مقیاس‌های زمانی و مکانی مختلف، به‌منظور پیشرفت دانش فرسایش خاک، ارزیابی مدل‌های فرسایش خاک و طراحی آزمایش‌های فرسایش خاک حیاتی است. در این راستا، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی رسوبدهی حوضه‌های کوچک واقع در مراتع نیمه‌خشک ایران طرح‌ریزی‌شده است. برای این منظور، پنج حوضه کوچک با ابعاد متفاوت (بین 1000 تا 17000  مترمربع) در آبخیز سنگانه واقع در استان خراسان رضوی به مخازن جمع‌‌آوری رواناب و رسوب مجهز شدند. رواناب و رسوب ناشی از رگبارهای حاصل از 55 واقعه طی دوره 1395-1385 مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که حداکثر مقدار رسوب طی فصل بهار و به‌دلیل بارش‌های شدید باران، فراهمی رسوب در مسیر و عدم رشد کافی پوشش گیاهی، منتقل شده است. هم‌چنین نتایج دلالت بر آن دارد که یک واقعه حداکثری (با دوره بازگشت بالا) به‌تنهایی می‌تواند میانگین داده‌ها را تغییر دهد، به‌گونه‌ای‌که حدود 50 درصد رسوب تنها توسط 3/7 درصد وقایع ایجاد شده است. در نهایت ارزیابی تغییرات رسوب ویژه با افزایش مساحت سامانه جمع‌آوری کننده (مساحت آبخیز) دلالت بر رابطه کاهنده و غیرخطی بین آن‌ها دارد.

کلیدواژه‌ها

• کرت استاندارد
• هیدرولوژی مرتع
• فرسایش خاک
• نسبت تحویل رسوب
• وابستگی به مقیاس