نویسندگان

• غلام رضا قهاری
• سید حمید مصباح

اعضا هیئت علمی بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران.

چکیده

 سامانه‎ پخش‎سیلاب با اهدافی چون گردآوری آب، تغذیه‎ مصنوعی آبخوان و بهره‌برداری بهینه از سیلاب، یکی از راهکارهای مدیریت منابع آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک است. دروازه، سازه‌ای مهم در این سامانه است که بررسی‌های انجام شده، تناسب و سازگاری دو نوع قائم و مایل (تیپ1 و 2) آن را در طرح‌های پخش‌سیلاب تأیید می‌کند. در این تحقیق یکی از سامانه‌های مستقل گسترش‎سیلاب در ایستگاه تحقیقات آبخوانداری کوثر در دشت گربایگان فسا انتخاب و علل تخریب و عملکرد  فنی– اقتصادی انواع دروازه‌ها، در سیلاب سال 1382، ارزیابی شد. به این منظور میزان تخریب‎ها، با اندازه‌گیری مستقیم صحرایی جمع‌آوری گردید. بررسی‌های انجام شده بیانگر آن است که علت تخریب دروازه‌ها، عدم کنترل سیلاب ورودی، فرسایش خاکریزهای مجاور دیواره‌ها، زیرشویی دروازه‌ها، ناپایداری و تخریب دیواره‌های جانبی آن‎ها می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد، در نتیجه‌ سیلاب خشکه رود بیشه‎زرد در سال 1382 با بده‌ 300 متر مکعب برثانیه (داده‎های موجود در بانک اطلاعاتی ایستگاه)، میزان تخریب دروازه‌های مایل تیپ 1 نسبت به مایل تیپ2 و قائم بیشتر است. همچنین بیشترین و کمترین هزینه‌ی احداث دروازه، به ترتیب مربوط به مایل تیپ 1 و قائم می‌باشد. در صورتی می‌توان از تمام قابلیت‌های گنجایش شبکه برای آبگیری استفاده کرد که دروازه‌هایی پایدارتر از نوع مایل تیپ1 احداث شوند. از آنجا که نسبت هزینه‌ی دروازه‌ مایل تیپ2 به قائم6/. بوده و از استحکام خوبی نیز بر خوردار است، به عنوان گزینه‌ مناسب توصیه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

• آبخوان‌داری
• ایستگاه‌کوثر
• دروازه
• گربایگان فسا
• پخش سیلاب