ترویج و توسعه آبخیزداری
سلامت رودخانه، اهمیت و کاربردهای آن
نویسندگان
1 دانشیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی
3 دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی.
4 استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی.
چکیده
رودخانه‌ها اکوسیستم‌های پیچیده‌ای هستند که به‌دلیل استفاده‌های بیش از حد و افزایش رو به رشد جمعیت جهان در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. با توجه به ارتباط نزدیک رودخانه‌ها و جوامع انسانی، اکوسیستم رودخانه‌ها نسبت به تنش‌ها و فعالیت انسانی آسیب‌پذیر شده و تغییرات زیادی در رودخانه ایجاد شده است. با این حال تخریب در اثر دخالت و فعالیت‌های انسان، باعث شده است که ارائه مؤثر و پایدار خدمات رودخانه‌ها (شامل آب شرب، تصفیه آب، انرژی برقابی، جذب مواد آلی، چرخه مواد غذایی، تفریح و زیستگاه گیاهان و جانوران) مختل گردد. برای مقابله با تأثیرات مخرب فعالیت‌های انسانی، ارزیابی و تعیین درجه سلامت رودخانه یکی از معیارهای اساسی مدنظر سازمان‌های مدیریت آب است. تعیین سلامت رودخانه می‌تواند به‌عنوان ابزاری در برآورد جریان زیست‌محیطی و کمی‌نمودن مقدار، زمان‌بندی و کیفیت جریان آب مورد نیاز برای استفاده‌های بشری و تداوم حیات اکوسیستم‌های رودخانه‌ای استفاده شود. هدف از مطالعه حاضر، تبیین مفهوم و اهمیت سلامت رودخانه و چهارچوب‌‌های نظری و کاربردی به عنوان یک رویکرد جدید در برنامه‌ریزی و استفاده از منابع آب سطحی است. در این راستا تعاریف، چهارچوب‌ها و گزیده‌ای از مطالعات انجام شده در این خصوص ارائه شده است. در نتیجه، ارزیابی سلامت رودخانه می‌تواند در دستیابی به رژیم و الگوی جریان تامین‌کننده استفاده‌های انسانی و فرآیندهای ضروری برای حفظ اکوسیستم‌های سالم رودخانه‌ای و مدیریت منابع آب موثر واقع شود. بر اساس نتایج، ارزیابی سلامت جریان یک برنامه مکمل برای برنامه‌ریزی، طراحی و مدیریت آبخیز و استفاده از آن در تنظیم و تعدیل رژیم جریان و احیاء اکوسیستم رودخانه است.
کلیدواژه‌ها
)