ترویج و توسعه آبخیزداری
مروری بر تحقیقات انجام شده روی نسبت تحویل رسوب
نویسندگان
1 مربی پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
2 دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیک و حفاظت خاک، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
چکیده
خاک به عنوان یکی از اجزای هر اکوسیستم و منبع مهم تولید غذا، نقش بسیار جدی در ادامه حیات بشر دارد، لذا ضرورت حمایت و حفاظت از خاک و جلوگیری از فرسایش آن، امری مبرهن و اقدامی الزامی است. فرسایش خاک و رسوب منتقل شده به آبراهه‌ها از مهمترین مشکلات محیطی و نگرانی ها در توسعه پایدار هستند. اگرچه فرایندهای فرسایش و رسوب به‌طور مفصل مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند؛ اما مدلسازی ارتباط میان فرسایش سطح زمین و کل رسوب حاصله در خارج از عرصه غالباً دشوار است، که علت آن مشکلات همراه با مدلسازی یک سیستم پیوسته و همچنین عدم وجود داده‌های دقیق و صحیح در مقیاس منطقه‌ای است. کنترل مؤثر انتقال بار رسوب، جزء مهمی در مدیریت منابع طبیعی است. اطلاعات مربوط به تحویل رسوب در شناخت منبع و میزان تحویل رسوبات مفید بوده و برای مدلسازان اهمیت بسیاری دارد. بسیاری از مدل های منطقه ای برآورد فرسایش، تغیرپذیری مکانی رسوب رسیده به آبراهه را مورد بررسی قرار نمی‌دهند. بدین منظور باید از ضریب یا شاخصی برای تبدیل میزان فرسایش خاک به رسوب خارج شده از حوضه استفاده کرد که این شاخص به ضریب تحویل رسوب یا SDR مشهور است. تاکنون تحقیقات گسترده ای بر روی نسبت تحویل رسوب انجام شده، اما نتایچ متفاوتی نیز حاصل شده است؛ لذا هدف این پژوهش مرور و جمع آوری مطالعات گذشته تا اکنون است تا بتوان به این طریق با نگاهی جامع بهترین شیوه را جهت برآورد رسوب یافت و به این ترتیب گامی مهم در جهت مدیریت پایدار عرصه های طبیعی برداشت. نتایج این بررسی نشان می دهد که هر یک از روابط ارائه شده جهت برآورد نسبت تحویل رسوب مزایا و کاست یهایی دارند که انتخاب یک روش به عنوان دقیق ترین رابطه امری دشوار است، اما اکثر تحقیقات انجام شده در داخل کشور حاکی از موفقیت نسبتا خوب روش رنفرو نسبت به سایر روش ها است؛ البته تاکنون در کشور تحقیقات جامعی بر روی کلیه روابط ارائه شده صورت نگرفته است و این امر ضرورت وجود طرح های تحقیقاتی به‌منظور بررسی های جامع و کامل بر روی کلیه شیوه‌های محاسبه نسبت تحویل رسوب را بیان می‌کند.
کلیدواژه‌ها
)