نویسندگان

• فیروزه مقیمی‌نژاد ¹
• یاسر قاسمی آریان ²
• سعید احمدآبادی ³
• علی حاجی بگلو ⁴

¹ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مرتع‌داری دانشگاه تهران

² دانشجوی دکتری بیابان‌زدایی دانشگاه تهران

³ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مرتع‌داری دانشگاه محقق اردبیلی

⁴ کارشناس ارشد دفتر امور بیابان، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبحیزداری کشور

چکیده

بهره‌مندی دام از علوفه تولیدی مراتع به مقدار آبی بستگی دارد که در اختیار دام قرار می‌گیرد. به‌عبارت دیگر تنها در صورت وجود آب کافی دام می‌تواند از علوفه تولیدی در سطح مرتع بیش‌ترین استفاده را به‌منظور تولید فراورده‌های دامی داشته باشد. به‌دلیل نبود یا کمبود آب قابل شرب دام، سطوح چشم‌گیری از مراتع مورد چرا قرار نمی‌گیرد یا پیش از استفاده کامل علوفه تولیدی، دام به اجبار از مرتع خارج و به مناطق دیگر منتقل می‌شود. این مشکل در مراتع مناطق خشک محسوس‌تر بوده و می توان با حفر چاه‌های دستی (مال‌داری) برطرف و آب مورد نیاز دام‌ها را تأمین گردد. اما آن‌چه مهم است تعیین عرصه‌های مناسب برای حفر این چاه‌ها می­باشد. سامانه‌­های اطلاعات جغرافیایی (GIS) ابزاری اساسی برای تجزیه و تحلیل سریع داده‌­ها و ارائه نتایج دقیق برای مکان­یابی، برنامه­‌ریزی و مدیریت مراتع محسوب می­‌شوند. جهت انجام این تحقیق مراتع حوزه چاه تلخ در جنوب غربی سبزوار در نظر گرفته شد. ابتدا نقشه­های منطقه مورد مطالعه تهیه شد و مرز حوزه مورد مطالعه تعیین گردید. سپس با مراجعه به منطقه موقعیت، کمیّت و کیفیت آب منابع آب تعیین شد و لایه‌های مربوط به هر کدام و هم‌چنین لایه مربوط به نقاط هم فاصله از منابع آب در چهار شیب 10- 0، 30- 10، 60- 30 و بیش از 60 درصد تهیه شده و در نهایت از تلفیق این چهار لایه، مراتع منطقه از نظر دسترسی دام به آب به چهار طبقه شامل مناطق دارای شایستگی خوب (1S)، شایستگی متوسط (2S)، شایستگی ضعیف (3S) و فاقد شایستگی (N)، طبقه­‌بندی گردید و در نهایت مناطق دارای فاقد شابستگی به‌عنوان محل­ه‌ای مناسب جهت توسعه منابع تأمین آب شرب دام معرفی گردید.

کلیدواژه‌ها

• آب قابل شرب دام
• سامانه اطلاعات جغرافیایی
• سبزوار