نویسندگان

• فریبا ابراهیمی آذرخواران ¹
• علیرضا مقدم نیا ²

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی ابخیزداری دانشگاه تهران

² دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

امروزه با توجه به موضوع روز جهان، مبحث تغ ییر اقلیم
و خشکسالی در تمام نقاط جهان حائز اهمیت است. کیی از
مه مترین علل اهمیت این موضوع ارتباط شرایط اقلیمی با میزان
منابع آب در دسترس است. به گونه ای که هر آ نچه پدیده ی
خشکسالی بی شتر باشد پدیده کم آب امری اجتناب ناپذیر است.
از آ نجا که پدیده های طبیعی فرایندی اجتنا بناپذیر هستند و
نقش انسان در آن ها کم رنگ است. تنها راه کار این امر، پی شبینی
این پدیده و برنام هریزی برای مقابله با این پدید هی طبیعی است.
بسیاری از پدیده های طبیعی، شامل عناصری هستند که آن ها را نمی‌توان به سادگی کنترل یا پیش بینی نمود. اما این پیش‌بینی در صورتی امکان‌پذیر است که اطلاعاتی در مورد گذشته آن‌ها موجود باشد. به‌طور مثال، پیش‌بینی مقدار بارندگی‌ها در صورتی
ممکن است که آگاهی از مشخصه‌های بارندگی گذشته در دست باشد. پیش‌بینی پدیده‌های جوی به دو صورت دینامیکی و آماری
امکا ن‌پذیر است. بررسی‌های آماری به روش های مختلف از جمله تحلیل سری‌های زمانی، همبستگی خطی و غیر خطی، مدل های متفاوت ریاضی و استفاده از توزیع های آماری شناخته شده نظیر توزیع نرمال، گمبل، پیرسون انجام می‌گیرد. در میان روش‌های آماری، زنجیره مارکف در علوم جوی در سال های اخیر مورد توجه جدّی قرار گرفته است. زنجیره مارکف با روش‌های ساده ریاضی مانند ضرب ماتریس‌ها، حل احتمالات مربوط به فرآیندهای وابسته پیش‌بینی را بسیار آسان نموده است. مدل زنجیره مارکف در علوم مختلفی مانند هواشناسی، اقلیم‌شناسی، اقتصاد و صنعت کاربرد وسیعی دارد. با توجه به اهمیت مدیریت ریسک خشکسالی، در تحقیق حاضر ضمن ارزیابی خشکسالی‌ها و پیش‌بینی احتمال وقوع آن‌ها، به ارائه راه کارهای مدیریت ریسک خشکسالی با هدف استفاده پایدار از منابع آبی در زیرحوزه آبخیز کلانک پرداخته می‌شود. نتایج پیش‌بینی روش زنجیره مارکوف در منطقه‌ی مورد مطالعه نشان داد که در بلندمدت، احتمال وقوع خشکسالی‌ها خوشبختانه کمتر از احتمال وقوع ترسالی‌هاست. ازا ین‌رو لازم است برنامه‌ریزان و تصمیم گیران منطقه ای با تکیه بر روش‌های مدیریت ریسک خشکسالی تلاش نمایند، زمینه لازم برای استفاده پایدار از منابع آبی را فراهم نمایند.

کلیدواژه‌ها

• مدیریت خشکسالی
• زنجیره مارکوف
• بهره برداری پایدار منابع آب