نویسندگان

• حسن مقیم ¹
• سید مسعود سلیمانپور ²
• مهرسا محسنی ³

¹ اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس

² استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس.

³ دانش‌آموخته کارشناس ارشد خاک‌شناسی، مهندسین مشاور پورآب.

چکیده

سدهای ذخیره­ای آب به‌عنوان سازه‌­های راهبردی هر کشور به شمار می­آیند. یکی از مسائلی که همواره در خصوص این‌گونه سدها مطرح است، موضوع فرسایش خاک در حوزه آبخیز آن­‌ها و انتقال رسوب ایجادشده به مخزن سدها می­باشد. سد چشمه عاشق نی­ریز در استان فارس، یکی از این سدهاست. به­منظور سیاست‌گذاری و برنامه‌­ریزی در راستای حفاظت خاک در حوزه آبخیز این سد و جلوگیری از تولید و انتقال رسوب به مخزن آن، مطالعات فرسایش و رسوب و برآورد آن‌­ها به‌منظور طراحی و اجرای اقدامات حفاظتی مناسب برای اولین بار در این حوزه آبخیز با مدل­‌های RUSLE و MPSIAC و هم‌چنین روش تحلیل منطقه‌­ای انجام گردید. نتایج این پژوهش نشان داد، بر اساس مدل­‌های MPSIAC  و  RUSLE میزان رسوب ویژه به ترتیب 1/58 و 3/17 تن در هکتار در سال برآورد شده است. با توجه به اینکه نتیجه به‌دست‌آمده از روش تحلیل منطقه‌­ای بر مبنای ایستگاه گوزون میزان رسوب ویژه 3/5 تن در هکتار در سال برآورد گردیده ­است، می‌­توان نتیجه گرفت برآورد به‌دست‌آمده از مدل RUSLE به میزان محاسبه‌شده از روش تحلیل منطقه­‌ای نزدیک­تر است. ازاین‌رو، می­توان گفت برای برآورد میزان رسوب و اقدامات حفاظت خاک آتی در حوزه آبخیز سد چشمه عاشق، نتایج به‌دست‌آمده از مدل RUSLE نسبت به مدل MPSIAC از کارآمدی بیش‌تری برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

• رسوب
• رسوب‌دهی
• کارایی مدل
• مدل‌های فرسایشی
• معادله جهانی فرسایش خاک
• نسبت تحویل رسوب