ترویج و توسعه آبخیزداری
بررسی تأثیرسد مارون بر رژیم هیدرولوژیکی رودخانه جراحی
نویسندگان
1 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگ لها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران، نویسنده مسئول
2 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
3 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگ لها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
چکیده
سدها به‌عنوان سازه‌های هیدرولیکی عظیم، جریان رودخانهها را در پاییندست خود به‌طور گسترده تحت تأثیرقرار می‌دهند. ارزیابی نحوه و میزان این اثرگذاری، یکی از مسائل مهم در مطالعات کنترل سیلاب است. در مطالعه حاضر به بررسی روند تغییرات رژیم سالانه و سیلابی رودخانه جراحی در طی زمان و بررسی ارتباط این تغییرات با تأسیس سد مارون با استفاده پرداخته شد. بدین‌منظور نسبت به ترسیم نمودارهای دبی متوسط سالانه و دبی حداکثر لحظهای در دو ایستگاه هیدرومتری ایدنک (بالادست سد) و بهبهان (پاییندست سد) پرداخته شد و از آزمون آماریt جفتی (در نرم افزار SPSS) برای تحلیل اختلاف دبی حداکثر لحظهای سیلاب رودخانه جراحی در دوره زمانی 17 ساله قبل و بعد از بهرهبرداری سد مارون استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان‌دهنده اثرگذاری سد مارون بر دبی‌های پیک سیلابی است؛ به گونه‌ای که در بازه 17 ساله پس از تاریخ آبگیری سد مارون، دبی‌های پیک سیلابی در ایستگاه پاییندست سد نسبت به بازه 33 ساله قبل از افتتاح سد، به صورت چشمگیری کاهش یافته است (9/88 درصد کاهش پس از افتتاح سد). مقدار متوسط دبی حداکثر لحظهای در دو بازه ذکر شدۀ قبل و بعد از احداث سد به‌ترتیب معادل 9/1757و 194 مترمکعب بر ثانیه است که نشان‌دهنده این است که سد مارون پیک‌های لحظهای را مهار کرده است. آزمون آماری انجام شده نیز نشان می‌دهد که اختلاف معنیداری میان دبی حداکثر لحظهای قبل و بعد از افتتاح سد مارون، در ایستگاه هیدرومتری بالادست سد مشاهده نمیشود؛ این در حالی است که در ایستگاه هیدرومتری پاییندست، اختلاف معنیداری در سطح 1 درصد میان دبی‌های حداکثر لحظهای قبل و بعد از افتتاح سد مارون مشاهده می‌شود. اما در دو ایستگاه هیدرومتری بالادست (به‌عنوان ایستگاه شاهد) و پاییندست سد، روند تغییرات دبی‌های متوسط سالیانه بر هم منطبق و کاهشی است، که نشان می‌دهد این مسئله ناشی از خشکسالی و تغییرات اقلیمی بوده است.
کلیدواژه‌ها
)