بررسی تأثیرسد مارون بر رژیم هیدرولوژیکی رودخانه‌ جراحی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگ لها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران، نویسنده مسئول

2 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

3 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگ لها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

سدها به‌عنوان سازه‌­های هیدرولیکی عظیم، جریان رودخانه‌‏ها را در پایین­دست خود به‌طور گسترده تحت تأثیرقرار می‌دهند. ارزیابی نحوه و میزان این اثرگذاری، یکی از مسائل مهم در مطالعات کنترل سیلاب است. در مطالعه حاضر به بررسی روند تغییرات رژیم سالانه و سیلابی رودخانه­ جراحی در طی زمان و بررسی ارتباط این تغییرات با تأسیس سد مارون با استفاده پرداخته شد. بدین‌منظور نسبت به ترسیم نمودار­های دبی متوسط سالانه و دبی حداکثر لحظه‌­ای در دو ایستگاه هیدرومتری ایدنک (بالادست سد) و بهبهان (پایین‌‏دست سد) پرداخته شد و از آزمون آماریt  جفتی (در نرم افزار SPSS) برای تحلیل اختلاف دبی حداکثر لحظه­‌ای سیلاب رودخانه جراحی در دوره زمانی 17 ساله قبل و بعد از بهره­برداری سد مارون استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان‌دهنده اثرگذاری سد مارون بر دبی‏های پیک سیلابی است؛ به گونه­‌ای که در بازه 17 ساله پس از تاریخ آبگیری سد مارون، دبی­‌های پیک سیلابی در ایستگاه­ پایین‌دست سد نسبت به بازه 33 ساله قبل از افتتاح سد، به صورت چشمگیری کاهش یافته است (9/88 درصد کاهش پس از افتتاح سد). مقدار متوسط دبی حداکثر لحظه­ای در دو بازه ذکر شدۀ قبل و بعد از احداث سد به‌ترتیب معادل 9/1757و 194 مترمکعب بر ثانیه است که نشان‌دهنده این است که سد مارون پیک­‌های لحظه‌­ای را مهار کرده است. آزمون آماری انجام شده نیز نشان می‏دهد که اختلاف معنی­داری میان دبی حداکثر لحظه‌ای قبل و بعد از افتتاح سد مارون، در ایستگاه هیدرومتری بالادست سد مشاهده نمی­شود؛ این در حالی است که در ایستگاه هیدرومتری پایین‌دست، اختلاف معنی­داری در سطح 1 درصد میان دبی‌های حداکثر لحظه­ای قبل و بعد از افتتاح سد مارون مشاهده می­‌شود. اما در دو ایستگاه هیدرومتری بالادست (به‌عنوان ایستگاه شاهد) و پایین‌دست سد، روند تغییرات دبی‌های متوسط سالیانه بر هم منطبق و کاهشی است، که نشان می‌دهد این مسئله ناشی از خشکسالی و تغییرات اقلیمی بوده است.

کلیدواژه‌ها