ترویج و توسعه آبخیزداری
نقش زمین‌پارچه‌ها در حفاظت آب و خاک
نویسندگان
1 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
2 دانشیار گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و نویسنده مسئول
چکیده
در سال‌های اخیر فعالیت‌های انسانی مانند بوته‌کنی، تخریب جنگل‌ها و مراتع، شیوه‌های نامناسب آبیاری، تغییر کاربری اراضی، جاده‌سازی، احداث ساختمان در سازند‌های حساس زمین‌شناسی و معدن‌کاری در روند افزایشی فرسایش خاک مؤثر بوده است. از طرفی، رسوب ناشی از فرسایش، باعث وارد آمدن صدمات محیطی، خسارات فراوان مالی و جانی نیز شده است. در همین راستا، روش‌های متعدد و متنوعی برای کاهش رسوب و حفاظت آب و خاک ارائه شده است. یکی از این روش‌ها، کاربرد زمین‌پارچه‌ها در حفاظت رودخانه، شیروانی کنار جاده‌ها، دیواره‌های خاکی و معادن بوده که با ایجاد رطوبت کافی و کود ناشی از تجزیه آن، جهت رشد و استقرار پوشش گیاهی به کار گرفته می‌شود. با این حال، هنوز این روش برای بسیاری از محققان، برنامه‌ریزان و مسئولان اجرایی برنامه‌های حفاظت آب و خاک ناشناخته است. لذا در پژوهش حاضر انواع زمین‌پارچه‌ها، ویژگی‌ها و موارد کاربرد آن‌ها به‌طور مفصل توضیح داده شده است تا متناسب با شرایط مورد نیاز و با هدف مهار فرسایش خاک در برنامه‌های مدیریت پایدار منابع آب و خاک در سطح محلی، منطقه‌ای و ملی مورد توجه و استفاده قرار گیرند. طبق مرور منابع مشخص شد که زمین‌پارچه‌ها با عملکرد و کارایی بالا در مهار فرسایش خاک و تثبیت دامنه‌ها نقش مؤثری داشته‌اند. از طرفی تولید زمین‌پارچه‌ها به لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه و قابل دسترس بوده و در ایجاد مشاغل و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط برای جوامع محروم محلی و به‌کارگیری زنان در چرخه تولید و کاهش فقر مؤثر بوده‌اند. هم‌چنین بیش‌ترینین مطالعات صورت گرفته در زمینه استفاده از زمین‌پارچه‌ها در سرتاسر دنیا، زمین پارچه‌های طبیعی در اروپا می‌باشد. طبق تحلیل به‌عمل آمده از شرایط اقلیمی و محیطی متنوع حاکم بر کشور، می‌توان جمع‌بندی نمود که امکان استفاده از زمین‌پارچه‌های طبیعی مانند الیاف برنج و ذرت در شمال؛ الیاف کوویر، نخل و نیشکر در جنوب در مهار فرسایش خاک وجود دارد.
کلیدواژه‌ها
)