ترویج و توسعه آبخیزداری
ارزیابی کارایی روش‌های زمین آماری در برآورد بارندگی در حوزه آبخیز هراز
نویسندگان
1 دانشجو کارشناسی ارشد گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی تربیت مدرس، نور، ایران
2 استاد گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی تربیت مدرس، نور، ایران، نویسنده مسئول
چکیده
آگاهی از توزیع زمانی و مکانی بارندگی یکی از مهم‌ترین عوامل در اجرای طرح‌های حفاظت آب و خاک، مهار سیلاب‌ها و مبارزه با خشکسالی و یکی از مهم‌ترین پارامترها برای برنامه‌ریزی منابع آب است. با توجه به تغییر قابل ملاحظه بارندگی از یک سو و کم بودن ایستگاه‌های باران‌سنجی برای ثبت میزان بارندگی از سوی دیگر، ضرورت همبستگی مدل تخمین بارندگی در مکان اجتناب ناپذیر است. در همین راستا، زمین آمار یکی از مهم‌ترین روش‌های برآورد توزیع مکانی بارش می‌باشد. هدف از انجام این تحقیق، ارزیابی روش‌های زمین آماری در برآورد مقدار بارندگی سالانه، ماهانه و حداکثر بارش 24 ساعته در حوزه‌آبخیز هراز واقع در استان مازندران و بررسی تغییرات مکانی آن‌ها در محدوده زمانی سال آبی 1356-1355 تا 1393-1392 می‌باشد. در این تحقیق، به‌منظور مقایسه روش‌های زمین آماری کریجینگ، کوکریجینگ، معکوس وزنی فاصله و تابع پایه‌ای شعاعی در تهیه نقشه هم‌باران حوزه آبخیز هراز، از 40 ایستگاه هواشناسی در داخل و اطراف حوزه آبخیز مذکور با طول دوره آماری 38 ساله استفاده شد. برای این منظور با استفاده از روش اعتبارسنجی حذفی، با حذف تک تک ایستگاه‌ها مقادیر بارش آن‌ها تعیین و با مقادیر مشاهده‌ای مقایسه شد. نتایج نشان داد که تابع شعاعی برای بارش سالانه، کریجینگ ساده برای حداکثر بارش 24 ساعته و روش‌های کریجینگ ساده و معمولی، کوکریجینگ، تابع پایه‌ای شعاعی و معکوس وزنی فاصله برای ماه‌های مختلف، مناسب‌ترین روش می‌باشند. ضمناً همبستگی مکانی مقدار بارندگی در مقیاس ماهانه از 6/11 تا 2/99 کیلومتر و در مقیاس سالانه 9/35 کیلومتر و برای حداکثر بارش 24 ساعته 3/21 کیلومتر است. این نتایج می‌تواند به‌منظور طراحی فواصل ایستگاه‌های هواشناسی برای اندازه‌گیری بارندگی مورد استفاده قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
)