ترویج و توسعه آبخیزداری
تخریب حریم رودخانه و عوامل مؤثر بر آن؛ مطالعه موردی رودخانه دینور در استان کرمانشاه
نویسندگان
1 دانشیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
2 استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
رودخانه‌ها سیستم‌های اکوهیدرولوژیک پویایی هستند که نقش مهمی در کشاورزی، صنعت، گردشگری و پایداری محیطزیست دارند. با این وجود، منابع آب و دبی جریان آن‌ها متأثر از تغییر کاربری اراضی، فاضلابهای خانگی و صنعتی، پسماندهای کشاورزی، سدسازیهای بیرویه و خشکسالی دستخوش تغییر و آلودگی است. هدف از انجام این پژوهش بررسی میدانی تغییرکاربری حوضه بالادست و تخریب پوشش گیاهی حاشیه رودخانه و عوامل موثر بر آن بود که در هفت بازه مختلف رودخانه دینور در استان کرمانشاه (سرشاخهای از بالادست کرخه) طی سالهای 97-1395 انجام یافت. نتایج این تحقیق نشان داد که به دلیل نهشتههای حاوی سیلت و رس کواترنر در چهار بازه دشتی، رودخانه حالت مئاندری و شریانی داشته که در نتیجه برداشت نامناسب شن و ماسه و تغییر کاربری و حذف پوشش دائمی، بهویژه بیشه و چمنزارها و جایگزینی آن‌ها با گز رودخانهای به همراه تشدید فرسایش شده است. هم‌چنین در این بازهها رودخانه توسط رهاسازی انواع زباله و پسماندهای پلاستیکی و فضولات دامی و کشاورزی آلوده میگردد. در سرشاخه رودخانه برداشت شدید خاک برای فعالیتهای عمرانی و راهسازی به همراه شخم بیرویه منشاء رسوبات ریزدانه است که در حین بارش توسط رواناب سریعا وارد سیستم رودخانه شده و گلآلودگی آب را سبب میگردد. به‌طورکلی مورفولوژی رودخانه دینور در حال تغییر است و منابع آب آن نیز دستخوش تغییرات و آلودگی جبرانناپذیر ناشی از تغییر کاربری، شخم نامناسب، فعالیتهای بیرویه عمرانی، گردشگری محلی و ریختن انواع زباله در حریم رودخانه است که با روندی شتابدار ادامه دارد.
کلیدواژه‌ها
)