نویسندگان

• ایوب میرزایی حسنلو ¹
• هیراد عبقری ²
• مهدی عرفانیان ³

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشگاه ارومیه، ایران

² دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ایران و نویسنده مسؤل:

³ دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ایران

چکیده

بارش یک متغیر هواشناسی است که به‌طور عمده در مقیاس‌های روزانه، فصلی، ماهانه و سالانه مورد مطالعه قرار می‌گیرد و درک تغییرات بارش در بازه‌های زمانی مختلف و همبستگی آن‌ها برای ارزیابی خطر سیلاب و استفاده از منابع آب از اهمیت زیادی برخوردار است. درصد بالای تمرکز کل بارش سالانه، در چند روز بسیار بارانی می‌تواند خطر بروز سیل و فرسایش خاک را افزایش دهد. لذا در این پژوهش الگوی مکانی تمرکز بارش، با استفاده از شاخص تمرکز بارندگی روزانه (CI) و شاخص تمرکز بارندگی ماهانه (PCI) در مقیاس سالانه و فصلی در 26 ایستگاه باران‌سنجی استان آذربایجان غربی در مدت 41 سال (1397-1356) ارزیابی شد. سپس نقشه پهنه‌بندی تمرکز بارندگی در مقیاس‌های سالانه و فصلی با استفاده از روش کوکریجینگ معمولی با متغیر کمکی ارتفاع تهیه شد. نتایج پهنه‌بندی تمرکز بارندگی نشان داد که بر اساس شاخص CI در مقیاس سالانه ایستگاه آلاسقل در جنوب شرقی استان و ایستگاه‌های بدوی، سیاه‎چشمه و رازی در غرب استان دارای تمرکز بارندگی یکنواخت‌ بوده، اما بر اساس شاخص PCI قسمت‌های شمال و شمال‌غرب استان دارای توزیع یکنواخت‌تری از بارندگی ماهانه نسبت به سایر مناطق مورد مطالعه در استان آذربایجان غربی بوده است. شاخص‌های تمرکز بارندگی در سایر ایستگاه‌ها دارای مقادیر نسبتاً نزدیکی بوده و تفاوت زیادی نداشته که نشان از همبستگی مثبت بین دو شاخص است، که شاخص CI متناسب با PCI بوده است. هم‌‍‌‌چنین نتایج نشان داد که تغییرات سالانه مقادیرCI  با درصد بارش‌های سالانه که طی 15درصد از روزهای بارانی رخ می‌دهد بیش‌ترین ارتباط را دارد. بنابراین، ناهمگنی روزانه بارندگی در طول یک‌سال با بهترین میزان درصد بارندگی‌های 15درصد از روزهای بارانی در منطقه مورد مطالعه دارای ارتباط است و فصلی بودن توزیع بارندگی در طول یک‌سال را می‌توان با ناهمگنی بارندگی روزانه توجیه کرد.

کلیدواژه‌ها

• بارش
• شاخص تمرکز بارندگی
• منحنی لورنز
• استان آذربایجان غربی