ترویج و توسعه آبخیزداری
رابطه ویژگی‌های شکل‌شناسی حوزه آبخیز با تولید رواناب و رسوب (مطالعه موردی: حوضه‌های منتخب استان خراسان رضوی)
نویسندگان
1 کارشناس ارشد آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تربت حیدریه
2 استادیار گروه مهندسی طبیعت و گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تربت حیدریه، خراسان رضوی، نویسنده مسئول،
3 استادیار گروه مهندسی طبیعت و گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تربت حیدریه، خراسان رضوی،
چکیده
تولید رسوب و رواناب تابع عوامل مختلفی است و شناسایی عوامل مؤثر، کمک شایانی به مسأله مدیریت آبخیز می‌نماید. هدف این تحقیق تعیین ارتباط تولید رسوب-رواناب با ویژگی‌های شکل‌شناسی در 26 حوضه منتخب خراسان رضوی است. در این راستا پس از مرزبندی حوضه‌ها، 13 ویژگی شکل‌شناسی از حوضه‌ها در نرمافزار ArcGIS9.3 محاسبه شد. دوره مشترک آمار هیدرومتری، 20 ساله و از سال 1365 تا 1385 در نظر گرفته شد. سپس ایستگاه‌هایی که دارای داده‌های ناقص بودند، به روش نسبت نرمال بازسازی و داده‌ها تکمیل شد. به‌منظور تعیین ارتباط بین ویژگی‌های شکل‌شناسی و رواناب و رسوب، ضرایب همبستگی آن‌ها به دست آمد و جهت ارزیابی روابط، از رگرسیون چند متغیره گام به گام در نرم افزار SPSS22 استفاده شد و مدل‌های برگزیده ارائه شدند. هدف دیگر تحقیق استفاده از آنالیز خوشه‌ای به‌عنوان ابزاری جهت تعیین حوضه‌های همگن بود به‌نحوی که با گروه‌بندی، عامل ناهمگنی حوضه‌ها مشخص شود. با توجه به نتایج همبستگی، مرتبط‌ترین ویژگی‌ها در تولید رسوب شامل ارتفاع، شیب، طول آبراهه اصلی و تراکم زهکشی و برای رواناب، ویژگی‌های عامل شکل و فرم حوضه، نسبت دایرهای، نسبت کشیدگی و قطر دایره همسطح تعیین شدند. طبق نتایج رگرسیون، مؤثرترین ویژگی در تولید رسوب، تراکم زهکشی و در تولید رواناب به‌ترتیب عامل فرم حوضه، نسبت کشیدگی و عامل شکل حوضه شناخته شدند. تحلیل خوشه‌ای نیز در چهار بخش مجزا بر اساس ویژگی‌های شکل‌شناسی، شاخص‌های دبی، شاخص‌های رسوب و تمامی عوامل ذکر شده، انجام گرفت. نتایج تحلیل خوشه‌ای در چهار بخش ذکر شده، نشان داد که با استفاده از عوامل ورودی متفاوت، گروه‌بندی متفاوتی برای حوضه‌های مورد مطالعه به‌دست می‌آید.
کلیدواژه‌ها
)