نویسندگان

• محمدابراهیم بنی حبیب ¹
• محمدحسین هادی‌نژاد ²
• علی محمدی ³

¹ استاد، گروه مهندسی آبیاری و زهکشی، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، نویسنده مسئول،

² کارشناس ارشد، مهندسی منابع آب، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران

³ دانشجوی دکتری، علوم و مهندسی منابع آب، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران

چکیده

با توجه به مشکلات ایجاد شده برای حوضه دریاچه ارومیه که عمدتاً از عدم اجرای مدیریت بهم پیوسته منابع آب در این حوضه نشأت گرفته است، انجام مطالعاتی با رویکرد مدیریت مصرف آب در بحث کشاورزی ضروری به نظر می­‌رسد. در این تحقیق با استفاده از آمارهای موجود در زمینه میزان تولید و مصرف محصولات زراعی و باغی و همچنین صادرات و واردات این کالاها در حوزه‌­آبخیز دریاچه ارومیه، میزان تبادلات با توجه به آب مجازی هر محصول، مشخص گردید. با توجه به نیاز آبی هرگیاه و عملکرد آن، میزان آبی که برای تولید محصول نهایی مصرف می‌گردد مشخص شد و سپس با در نظر گرفتن میزان صادرات و واردات هر یک از محصولات، ارقامی که باعث خروج و ورود آب به حوضه گردیده‌اند، مشخص شدند. به‌­طور میانگین چغندرقند با اختصاص 394 میلیون مترمکعب آب مجازی و توت با داشتن 001/0 میلیون مترمکعب، به­ترتیب بیش­ترین و کم­ترین صادرات آب مجازی طی سال‌های 1387 الی 1393 داشته‌اند. در مقابل طی این سال‌ها به­‌طور میانگین برنج با 1/963 میلیون مترمکعب و سماق با 003/0 میلیون مترمکعب آب مجازی، بیش‌ترین و کمترین میزان واردات آب مجازی به حوضه را داشته‌اند. مجموعاً در طی سال‌های مطالعه شده، 7/9 میلیارد مترمکعب آب به صورت مجازی وارد حوضه گردیده است. براساس نتایج نیز پیشنهاد می­گردد تا با کاهش صادرات محصولاتی مانند چغندرقند و پیاز و به طبع آن واردات این محصولات، بتوان از مصرف و خروج بی‌رویه آب از حوضه جلوگیری نمود. بنابراین با روش ارائه شده در این مقاله، می‌­توان امکان احیای منابع آب یک حوضه را از طریق مدیریت آب مجازی بررسی نمود.

کلیدواژه‌ها

• تنش آبی
• حوضه دریاچه ارومیه
• بیلان آب مجازی
• مدیریت منابع آب