نویسندگان

• گیلدا معافی ¹
• محمود حبیب نژاد روشن ²
• ولی اله کریمی ³
• مرتضی شعبانی ⁴

¹ کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری و نویسنده مسئول،

² عضو هیئت علمی گروه آبخیزداری، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری

³ دکترای علوم و مهندسی آبخیزداری، مرکز ترویج و توسعه تکنولوژی هراز

⁴ دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

حوزه‌های آبخیز‌ شهری رفتار هیدرولوژیکی و هیدرولیکی کاملاً متفاوتی نسبت به حوزه‌های طبیعی بروز می‌دهند. شهر‌های واقع در نوار ساحلی خزر، سالانه چندین بار هنگام بارش و رگبار‌های نسبتاً شدید، دچار سیل‌گرفتگی شده و چشم­انداز نامطلوبی را در سطح شهر ایجاد می‌کند. امروزه ضرورت برقراری نظم و ایجاد محیطی امن برای شهروندان مستلزم برنامه‌ریزی جامع، طراحی و مدیریت سیستم‌های دفع آب‌های سطحی می‌باشد، که این امر می‌تواند در قالب یک روش کارآمد و با استفاده از مدل‌های محاسبه و کنترل رواناب‌های شهری تحقق یابد. در این پژوهش ازمدل MIKE SWMM جهت شبیه‌سازی سیلاب در حوزه‌های آبخیز شهر ساری استفاده شده است. محدوده مورد مطالعه بخشی از شهر ساری با مساحت 64/39 هکتار است که به 51 زیرحوزه تقسیم گردید و به این منظور اطلاعاتی از قبیل وضعیت اقلیمی، توپوگرافی،‌ رژیم هیدرولوژیکی منطقه، وضعیت فعلی شبکه‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی و خصوصیات هیدرولیکی آن­ها جمع‌آوری شد. با به کارگیری این مدل توسط مجموعه‌ای از داده‌های هیدرولوژیکی و داده‌های هیدرولیکی سیستم زهکشی، قابلیت شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی در خروج آب‌های سرگردان حاصل از رگبارهای طرح با تداوم 2، 4 و 6 ساعته و با دوره‌­های بازگشت 2، 5، 10 و 25 سال ارزیابی شد. نتایج شبیه‌سازی نشان داد که برخی از مجاری آبروی موجود در این نواحی توانایی و قابلیت عبور دادن سیلاب طراحی را نداشته و این امر موجب می‌گردد تا در محل گره‌های منتهی به مسیر‌های بحرانی اضافه بار و شرایط سیلابی ایجاد شود که این وضعیت در برخی از گره‌ها به حدی طولانی خواهد شد که می‌تواند موجب بروز مشکلات جدی در خصوص تردد و آب­گرفتگی معابر شود.

کلیدواژه‌ها

• حوزه آبخیز شهری
• سیستم زهکشی
• شبیه‌سازی هیدرولوژیکی
• شبیه‌سازی هیدرولیکی
• مدل‌های کامپیوتری