نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند، نویسنده مسئول:
2 استادیار دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند
چکیده
امروزه ارزیابی پروژههای آبخیزداری، ضرورتی انکار ناپذیر به منظور برنامهریزیهای آینده در خصوص طرحهای اجرایی و مدیریت منابع طبیعی است. در این پژوهش به منظور ارزیابی عملیات آبخیزداری در حوزه آبخیز دشت مختاران به مقایسه فعالیتهای انجام شده آبخیزداری در حوزه به تفکیک زیرحوزه، سال و نوع اجرا با فعالیتهای پیشبینی شده آبخیزداری در مطالعات توجیهی پرداخته شد. نتایج حاصل نشان میدهد که در مطالعات توجیهی برای تمام زیرحوزهها بر اساس اولویتبندی، عملیات بیولوژیک و عملیات مکانیکی پیشبینی شده است در صورتی که طبق فعالیتهای اجرایی در سالهای 1386 تا 1390 عملیات بیولوژیک فقط برای زیرحوزههای M21 و M22 انجام شده است. از طرف دیگر فعالیتهای اجرایی مکانیکی فقط در زیرحوزههای M21، M22 و M41 انجام گرفته است و با نوع عملیاتی که برای آن زیرحوزهها قبلا پیشبینی شده بود مغایرت دارد. بررسیها نشان داد که دلایل اصلی مغایرت و تفاوت میان فعالیتهای پیشبینی شده با فعالیتهای اجرایی آبخیزداری در حوزه آبخیز دشت مختاران این است که در مطالعات توجیهی به درجه اهمیت مشکلات، تنگناها و اثرات اقتصادی و اجتماعی ناشی از محدودیتها توجه شایانی نشده است. همچنین کمبود اعتبارات عمرانی و تراکم کمجمعیت در حوزه آبخیز دشت مختاران عوامل دیگری برای عدم اجرای فعالیتهای پیشبینی شده آبخیزداری بوده است. بنابراین جهت کاهش مغایرت و تفاوت میان فعالیتهای پیشبینی شده با فعالیتهای انجام شده آبخیزداری، باید تدابیری در نظر گرفت که عبارتند از: 1- با توجه به این که انجام کارها به دلیل کمبود نیروی انسانی و منابع، همزمان در همه زیرحوزهها امکانپذیر نیست اولویتبندی زیرحوزهها بایستی در مراحل اولیه مشخص گردد. 2- به منظور اولویتبندی زیرحوزهها، استفاده از روشهای دقیق و ریاضی اولویتبندی نظیر فازی تاپسیس توصیه میشود. 3- لزوم داشتن نگرشی جامع در اولویتبندی و انتخاب نوع عملیات آبخیزداری ضرورتی انکار ناپذیر است تا از میزان مغایرت میان فعالیتهای پیشبینی شده با فعالیتهای اجرایی کاسته شود. 4- به دلیل کمبود میزان اعتبارات عمرانی و تراکم کمجمعیت در حوزه بایستی مدیریت جامع حوزههای آبخیز شامل مطالعه، بررسی و شناخت کلیه جنبههای فنی، اقتصادی و اجتماعی حوزه باشد تا از اتلاف منابع جلوگیری و اهداف آبخیزداری محقق گردد.
کلیدواژهها