ارزیابی تغییرات فصلی کیفیت آب رودخانه تجن با استفاده از مدل شبیه‌سازی Qual2kw

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

2 دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

3 دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

چکیده

دسترسی به آب شیرین و با کیفیت یکی از مهم­ترین موضوعات مطرح برای انسان امروز است. داشتن منابع آب سالم پیش­نیازی ضروری برای حفظ کیفیت محیط­زیست و رشد و توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. آب­های سطحی جاری یا رودخانه­ها از مهم­ترین منابع آب هستند که نقش مهمی در تأمین آب موردنیاز فعالیت‌‏های مختلف مانند کشاورزی، صنعت، شرب و تولید برق دارند. در این پژوهش به ارزیابی کیفی رودخانه تجن در استان مازندران که به‌­عنوان یکی از مهم‌­ترین منبع تأمین‌کننده­ آب در بخش‌­های مختلف استان محسوب می­‌شود، پرداخته شد و با استفاده از مدل شبیه‌­سازی عددی کیفی (Qual2kw)، بررسی روند تغییر پارامترهای کیفی آب نظیر اکسیژن محلول (DO)، اکسیژن­‌خواهی بیولوژیکی (BOD)، اسیدیته (pH)، هدایت الکتریکی (EC)، نیترات (NO3-) و فسفات (PO43-) بررسی شد. بدین منظور میانگین داده­های موجود ماهانه از سال 1395-1385 در سه ایستگاه آب منطقه‌­ای و محیط­‌زیست در طول رودخانه به مدل وارد شد. واسنجی مدل بر اساس داده­های فصل کم آب (شهریور) و صحت­سنجی مدل بر اساس داده­های فصل پرآب ( آذر و بهمن) انجام شد. نتایج حاصل از شبیه‌­سازی رودخانه تجن نشان داد که مدل کیفی Qual2kw برآورد مناسبی از شرایط کیفی رودخانه ارائه می­دهد و این مدل توانست با دقت مناسب پارامترهای موردنظر را شبیه­‌سازی کند. یافته­‌ها نشان داد، علی­‌رغم وجود منابع آلاینده نقطه­‌ای و غیر نقطه­ای در مسیر رودخانه، عامل محدودکننده در تأمین آب شرب و کشاورزی در پایین‌­دست وجود ندارد. در کل مسیر رودخانه، کیفیت آب مناسب برای کشاورزی می­‌باشد. تنها ایستگاه کردخیل به دلیل قرارگرفتن در پایین‌دست رودخانه در طبقه­ خوب و بقیه ایستگاه‌­ها در طبقه­ عالی قرار دارند که قابل استفاده برای کشاورزی می­باشد. برای مصارف شرب پس از بررسی غلظت یون­‌های موجود در بیشتر نمونه­های انتخابی در حد مطلوب بوده و در طبقه خوب و قابل‌قبول قرار گرفته­اند. حداکثر توان خودپالایی مربوط به حد فاصل پل تجن و کردخیل به میزان 346/7485 تن در روز و حداقل آن مربوط به حد فاصل بین ریگ چشمه و پل تجن به میزان 6805/102 تن در روز می­باشد.

کلیدواژه‌ها