ترویج و توسعه آبخیزداری
ارزیابی تغییرات فصلی کیفیت آب رودخانه تجن با استفاده از مدل شبیه‌سازی Qual2kw
نویسندگان
1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
2 دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
3 دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
چکیده
دسترسی به آب شیرین و با کیفیت یکی از مهمترین موضوعات مطرح برای انسان امروز است. داشتن منابع آب سالم پیشنیازی ضروری برای حفظ کیفیت محیطزیست و رشد و توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. آبهای سطحی جاری یا رودخانهها از مهمترین منابع آب هستند که نقش مهمی در تأمین آب موردنیاز فعالیتهای مختلف مانند کشاورزی، صنعت، شرب و تولید برق دارند. در این پژوهش به ارزیابی کیفی رودخانه تجن در استان مازندران که به‌عنوان یکی از مهمترین منبع تأمین‌کننده آب در بخش‌های مختلف استان محسوب می‌شود، پرداخته شد و با استفاده از مدل شبیه‌سازی عددی کیفی (Qual2kw)، بررسی روند تغییر پارامترهای کیفی آب نظیر اکسیژن محلول (DO)، اکسیژن‌خواهی بیولوژیکی (BOD)، اسیدیته (pH)، هدایت الکتریکی (EC)، نیترات (NO3-) و فسفات (PO43-) بررسی شد. بدین منظور میانگین دادههای موجود ماهانه از سال 1395-1385 در سه ایستگاه آب منطقه‌ای و محیطزیست در طول رودخانه به مدل وارد شد. واسنجی مدل بر اساس دادههای فصل کم آب (شهریور) و صحتسنجی مدل بر اساس دادههای فصل پرآب ( آذر و بهمن) انجام شد. نتایج حاصل از شبیه‌سازی رودخانه تجن نشان داد که مدل کیفی Qual2kw برآورد مناسبی از شرایط کیفی رودخانه ارائه میدهد و این مدل توانست با دقت مناسب پارامترهای موردنظر را شبیه‌سازی کند. یافته‌ها نشان داد، علی‌رغم وجود منابع آلاینده نقطهای و غیر نقطهای در مسیر رودخانه، عامل محدودکننده در تأمین آب شرب و کشاورزی در پایین‌دست وجود ندارد. در کل مسیر رودخانه، کیفیت آب مناسب برای کشاورزی میباشد. تنها ایستگاه کردخیل به دلیل قرارگرفتن در پایین‌دست رودخانه در طبقه خوب و بقیه ایستگاه‌ها در طبقه عالی قرار دارند که قابل استفاده برای کشاورزی میباشد. برای مصارف شرب پس از بررسی غلظت یون‌های موجود در بیشتر نمونههای انتخابی در حد مطلوب بوده و در طبقه خوب و قابل‌قبول قرار گرفتهاند. حداکثر توان خودپالایی مربوط به حد فاصل پل تجن و کردخیل به میزان 346/7485 تن در روز و حداقل آن مربوط به حد فاصل بین ریگ چشمه و پل تجن به میزان 6805/102 تن در روز میباشد.
کلیدواژه‌ها
)