ارزیابی تأثیر خشکسالی های اخیر بر تغییرات سطح آب‌های زیرزمینی دشت سروستان استان فارس

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای آب و هواشناسی، دانشکده‌ی علوم انسانی، دانشگاه یزد، یزد، ایران، نویسنده‌ی مسئول؛

2 استاد آب و هواشناسی، دانشکده‌ی علوم انسانی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

طی سال‌های اخیر در بیشتر مناطق ایران به دلیل کاهش نزولات جوی، خشکسالی های پردامنه و شدیدی رخ‌ داده که پیامد آن، افت شدید سطح ایستایی سفره‌های آب زیرزمینی است. در این پژوهش، به‌منظور بررسی وضعیت خشکسالی های اخیر و تأثیر آن بر منابع آب زیرزمینی از شاخص بارش معیار شده (SPI) در مقیاس‌های مختلف زمانی و شاخص منبع آب زیرزمینی (GRI) استفاده شد. ابتدا داده‌های بارش ماهانه‌ی 6 ایستگاه هواشناسی و تراز سطح ایستایی مربوط به 24 حلقه چاه شاهد واقع در دشت سروستان استان فارس طی دوره‌ی آماری 1391-1370 جمع‌آوری گردید. پس از انجام آزمون‌های همگنی روی‌ داده‌های جمع‌آوری‌شده و رفع نواقص آماری به روش تفاضل و نسبت‌ها، شاخص‌های مذکور در مقیاس‌های زمانی سالانه، 3، 6، 9، 12، 18، 24 و 48 ماهه محاسبه گردید. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که در طول دوره‌ی آماری مورد مطالعه، خشکسالی هواشناسی و آب زیرزمینی دشت، دارای روند افزایشی است و سطح سفره‌ی آب زیرزمینی به‌اندازه 9/10 متر افت داشته است. همبستگی بین شاخص SPI در مقیاس‌های زمانی مختلف با اعمال و بدون اعمال تأخیر زمانی با میانگین تراز سطح سفره آب زیرزمینی و شاخص GRI بررسی شد. تحلیل‌های آماری نشان داد که شاخص SPI در مقیاس زمانی 48 ماهه بدون اعمال تأخیر زمانی با میانگین تراز سطح آب زیرزمینی و شاخص GRI در سطح 01/0 معنی‌دار بوده و دارای بیشترین ضریب همبستگی است که حاکی از تأثیرگذاری خشکسالی بر آب زیرزمینی دشت سروستان است. رابطه‌ی وایازی بین ارتفاع متوسط سطح آب زیرزمینی و شاخص SPI نشان داد که 56 درصد از واریانس تراز متوسط سطح ایستایی تحت تأثیر SPI 48 ماهه و 44 درصد متأثر از سایر عوامل به‌ویژه بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است.

کلیدواژه‌ها