نویسندگان

• عبدالواحد خالدی درویشان ¹
• وفا همایون‎فر ²
• سیدحمیدرضا صادقی ³

¹ استادیار (نویسنده مسئول)، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس، نور، مازندارن، ایران.

² دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس، نور، مازندارن، ایران.

³ استاد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس، نور، مازندارن، ایران.

چکیده

روش­های مختلف اندازه­گیری رواناب و فرسایش ممکن است منجر به نتایج گوناگونی شوند که لزوماً وابسته به اثرات خاص متغیر مورد مطالعه بر فرسایش نیست. اگرچه مطالعه رواناب، فرسایش و رسوب روی خاک آماده­سازی شده در کرت‌های آزمایشگاهی به‌دلیل داشتن مزایای زیاد اجتناب‎ناپذیر است، اما دست­خوردگی و انتقال خاک و آماده­سازی کرت‌های آزمایشگاهی از اعتبار نتایج این‎گونه پژوهش‎ها می‏کاهد. تمام روش‌های آماده‌سازی خاک جهت انجام پژوهش­های آزمایشگاهی یک هدف اساسی دارند و آن این­که نمونه خاک آماده شده تا حد امکان همگن باشند. تغییرات ایجاد شده در خاک حین جمع‌آوری، حمل و مراحل مختلف آماده­سازی آن شامل هواخشک کردن، الک کردن و به‌ویژه اثر رطوبت خاک در طول این فرآیند و در نهایت افزایش وزن مخصوص ظاهری سطح خاک ممکن است بر نتایج رواناب و فرسایش اثرگذار باشند. بر همین اساس، مطالعه‌ای موردی به­منظور مقایسه رواناب سطحی، غلظت رسوب و هدررفت خاک از کرت­های صحرایی با خاک دست‌خورده (آماده­سازی شده برای کرت‎های آزمایشگاهی فرسایش) و دست‌نخورده (خاک طبیعی) انجام شد. نتایج نشان داد که اثر دست­خوردگی خاک بر تمامی متغیرهای زمان شروع، حجم و ضریب رواناب، غلظت رسوب و هدررفت خاک معنی­دار (01/0≥p) بود. متغیرهای زمان شروع، حجم و ضریب رواناب، غلظت رسوب و هدررفت خاک به‌ترتیب 29/2، 45/3، 79/2، 83/2 و 50/11 برابر در اثر دست­خوردگی خاک افزایش یافتند.

کلیدواژه‌ها

• دست‌خوردگی خاک
• شبیه‌ساز باران
• ضریب رواناب
• کرت‌های آزمایشگاهی