نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید مسعود سلیمان‌پور ¹
• سکینه لطفی نسب ²
• امید رحمتی ³
• محبوبه معتمدنیا ⁴

¹ دانشیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

² استادیار بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

³ استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و

⁴ دکتری تخصصی، اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بافق، استان یزد، ایران.

چکیده

آب‌های زیرزمینی یک منبع اساسی و حیاتی برای انسان در سراسر کره زمین است. به همین منظور حفظ کیفیت آب‌های زیرزمینی و پایش مداوم تغییرات کیفی آن به دنبال توسعه ناپایدار جوامع انسانی امری ضروری می‌باشد. پژوهش حاضر باهدف ارزیابی و پهنه­بندی کیفیت منابع آب زیرزمینی با تأکید بر مصارف شرب، کشاورزی و صنعت در حوزه آبخیز کرمان‌باغین استان کرمان انجام‌شده است. اطلاعات کیفیت شیمیایی منابع آب زیرزمینی از 1825 نمونه چاه‌های عمیق، نیمه عمیق، چشمه‌ها و قنات طی دوره آماری 17 ساله (1398-1381) دریافت شد. پارامترهای کیفی آب ازجمله کاتیون‌ها، آنیون‌ها، هدایت الکتریکی، مجموع املاح محلول، میزان اسیدیته آب، درصد سدیم، درصد سدیم جذبی، کربنات، نیترات، سولفات و کلر به تفکیک دوره‌های آماری 87-81، 92-88 و 97-93 تعیین شدند. درنهایت برای ارزیابی وضعیت کیفی آب و نوع مصرف منابع آب زیرزمینی ازلحاظ شرب، کشاورزی و صنعت، به ترتیب از نمودارهای شولر و ویلکاکس و شاخص‌های اشباع لانژلیه و پایداری رایزنر استفاده شد. نتایج کیفیت آب ازلحاظ شرب برای دوره‌های 87-1381، 92-1388 و 97-1393 در طبقه‌ی قابل‌قبول شولر با بیش‌ترین میزان  09/32 درصد قرار گرفتند. مطابق نمودار ویلکاکس، در اکثر دوره‌های موردبررسی و منابع سنجش کیفیت در کلاس C3-S1 قرار دارد؛ به عبارتی، آب این محدوده دارای کیفیت متوسط بوده و برای کشاورزی قابل‌استفاده می‌باشد. کیفیت خیلی شور نامناسب با میزان  90/52 درصد بیش‌ترین میزان داشته است. ازلحاظ مصرف صنعتی بر اساس دو شاخص، نتایج متفاوت بوده؛ بر طبق شاخص اشباع لانژلیه، اکثر منابع آب زیرزمینی تمایل به رسوب‌گذاری با بیش‌ترین میزان 89/52 درصد دارند درحالی‌که شاخص پایداری رایزنر، منابع آبی را رسوب‌گذار با میزان 39/97 درصد ارزیابی کرده است. پایش تغییرات مکانی و زمانی کیفیت آب‌های زیرزمینی چشم‌انداز روشنی را به مدیران و متخصصان برای تحلیل روند کیفیت و خطر آلودگی منابع آب ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• تغییرات زمانی و مکانی
• رسوب‌گذاری
• شاخص‌های کیفی آب
• کیفیت آب