ترویج و توسعه آبخیزداری
برآورد رسوب سالانه و فرسایش خاک زیر حوزه آبخیز رود ارس با مدل تجربی RUSLE و داده‌های لندست 8
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، نویسنده مسئول:
2 دانشیار گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
3 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه سنجش از دور و جی آی اس، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
4 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
چکیده
فرسایش خاک مشکلی بسیار جدی و ارزیابی آن در برنامه‌ریزی‌ها و عملیات حفاظتی در حوزه آبخیز بسیار مفید می‌باشد. جهت تخمین مقدار فرسایش خاک و ایجاد برنامه‌های مدیریت آن مدل‌های رایانه‌ای زیادی توسعه و استفاده شده است. اطلاعات مورد نیاز جهت مهار فرسایش خاک با بکارگیری معادله جهانی هدررفت خاک اصلاح شده امکان‌پذیر است. هدف این مطالعه، پیش‌بینی هدرفت سالانه خاک و بار رسوب با استفاده از معادله RUSLE در چهارچوب سامانه اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در بخشی از حوزه آبخیز رودخانه ارس می‌باشد. نقشه فاکتورهای مدل RUSLE به‌ترتیب شامل فاکتور فرسایندگی باران (R)، فاکتور فرسایش‌پذیری خاک (K)، فاکتور طول شیب (L)، فاکتور درجه شیب (S)، فاکتور مدیریت پوشش (C) و فاکتور عملیات حفاظتی (P) با استفاده از فناوری‌های نوین سامانه اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور تهیه گردیدند. در نهایت نقشه خطر فرسایش نیز با استفاده از ادغام سامانه اطلاعات جغرافیایی و وزن‌های بدستآمده از فرایند تحلیل سلسه مراتبی (AHP) تهیه شد. نتایج نشان داد که مقادیر متوسط شاخص‌های R، K، LS، C و P به‌ترتیب 443/207 (MJ/mmha-1hr-1/year-1)، 63/0 (t/ ha .MJ. mm)، 997/382، 364/0، 8/0 (t/year) در حوضه مورد مطالعه بوده و مهم‌ترین عوامل مؤثر در میزان فرسایش توپوگرافی و بارش بودند. هم‌چنین نتایج نشان داد که میزان فرسایش و بار رسوب سالانه در منطقه مورد مطالعه 69/7461 تن در سال می‌باشد و فرسایش سالانه دارای بیش‌ترین وزن (308/0) و فاکتور فرسایش‌پذیری خاک نیز کم‌ترین وزن (04/0) را دارد. نقشه نهایی خطر فرسایش نیز نشان داد که وسعت زیادی از منطقه مورد مطالعه از نظر فرسایش در کلاس با خطر زیاد (5/285 کیلومترمربع) و بسیار زیاد (9/47 کیلومترمربع) قرار دارد و این نشان میدهد که باید تصمیم مدیریتی جدی در منطقه گرفته شود. با توجه به نتایج این تحقیق لازم است که در منطقه مورد مطالعه عملیات حفاظتی مناسب صورت گیرد و این مکانها میتوانند از خروجی مدل RUSLE انتخاب شوند.
کلیدواژه‌ها
)