ترویج و توسعه آبخیزداری
بررسی اثر خشکسالی هواشناسی بر نوسانات آب زیرزمینی در دشت رفسنجان
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان
2 دانشیار، گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان
3 استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه جیرفت
4 استادیار، گروه مهندسی آبادانی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه جیرفت
چکیده
در سال‌های اخیر روند رو به رشد جمعیت و بهره‌برداری بیش از حد از سفرههای آب زیرزمینی و به دنبال آن رخ‌داد رویدادهای حدی از جمله خشکسالی خسارت‌های جبران ناپذیری را به زیرساخت‌های اجتماعی-اقتصادی کشور وارد می‌کند. بدین‌منظور هدف مقاله پیش‌رو تأثیرپذیری سطح آب زیرزمینی از نوسانات بارش در دشت رفسنجان در سال‌های 1371 تا 1395 میباشد. دورههای خشکسالی بر اساس نمایه خشکسالی هواشناسی (SPI) و آب زیرزمینی (GRI) در سه مقیاس زمانی (12، 24 و 48 ماه) و همبستگی و روند به ترتیب با استفاده ازضریب پیرسون و آزمون من-کندال تعیین گردید. نتایج بررسی خشکسالی هواشناسی و آب زیرزمینی حاکی از آن است که بیش‌ترین کلاس خشکسالی در این دو نمایه در کلاس نسبتاً نرمال به‌ترتیب در مقیاس 12، 24 و 48 ماهه به میزان 56/33، 87/41 و 01/49 برای نمایه SPI و 75/29، 96/29 و 64/29 برای نمایه GRI رخ داده است بررسی اثرات خشکسالی هواشناسی بر روی تغییرات سفرههای آب زیرزمینی بیانگر آن بوده است که خشکسالی در بازه 48 ماهه بیش‌ترین همبستگی را با نمایه GRI به میزان 414/0 را نشان داد به گونهای که این مقیاس از سال 1382 بیش‌ترین انطباق را با تغییرات افت آبخوان از خود نشان داده است و پس از آن بیش‌ترین همبستگی در مقیاس 24 ماه به میزان 256/0 را از خود به نمایش گذاشته است مقادیر نسبتا بالای ضرایب همبستگی بین نمایه‌های SPI و GRI نشان می‌دهد که سطح آب‌های زیرزمینی تحت تأثیر تغییرات بارندگی قرار دارند. هم‌چنین نتایج نشان داد که روند افت آب زیرزمینی دشت رفسنجان در سطح 99 درصد معنیدار بوده است و تمامی آماره‌های آزمون من-کندال بیانگر آن هستند که تغییرات سطح آبخوان این مناطق روند نزولی و منفی داشته به گونهای که سطح آب زیرزمینی این دشت در طی 25 ساله به میزان 75/20 متر افت داشته است.
کلیدواژه‌ها
)