بررسی چارچوب‌های مقرراتی و سازمانی به‌منظور مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه‌های رودخانه‌ای مشترک با تاکید بر رودخانه‌های مرزی ایران

نویسندگان

1 داشنجوی دکتری مهندسی آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. نویسنده مسئول:

2 دانشیار گروه آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

چکیده

مدیریت یکپارچه منابع آب، به عنوان فرآیندی که موجب ترویج، توسعه و مدیریت هماهنگ آب، زمین و منابع مرتبط درسطح حوضه رودخانه می­شود، نیازمند یک چهارچوب قانونی موثر برای فراهم آوردن قوانین و روش­‌های شفاف است. نقش قانون در کلیه مراحل برنامه­‌ریزی، طراحی و اجرای سیستم­‌های مدیریت آب، اهمیت زیادی دارد. تعدادی از مباحث قانونی سخت در این زمینه شامل مالکیت آب، مسئولیت­‌های مشترک، آسیب­های ممکن برای فعالیت­ها و استفاده­های یک کشور، مکانیسم­های همکاری در بین کشورهای همسایه، تخصیص و محدودیت­‌ها برای استفاده‌­های مختلف، و روش‌­هایی برای حل مسالمت‌­آمیز اختلافات، باید شناخته شوند. به‌­کار گرفتن یک چهارچوب قانونی مناسب، مدیریت موثر را ارتقا داده و به اجتناب یا حل اختلافات بین آب­بران رقیب و منافع آنها کمک می‌­نماید. لذا در این تحقیق ابتدا قوانین بین‌­المللی مهم در خصوص نحوه حاکمیت و بهره­برداری از رودخانه­‌های مشترک مرزی معرفی می‌­گردد. در گام بعدی هر یک از رودخانه‌­های مرزی (دجله، فرات،‌ اروندرود، هیرمند، هریرود، ارس، اترک) کشور ایران مورد مطالعه قرار می­گیرد و در نهایت برای هریک از آن‌ها پیشنهاداتی در جهت توسعه و مدیریت بهتر این رودخانه­‌ها ارائه خواهد شد. مطالعات صورت گرفته نشان می­دهد که برخی از مدیریت‌­های ضعیف در این‌­باره به روابط اقتصادی، اجتماعی و  سیاسی کشور ایران با دیگر کشورهای همسایه برمی­گردد و به عنوان یک نتیجه از بررسی­‌های انجام­ شده می­توان بیان کرد که با توجه به قوانین بین­‌المللی موجود و وضعیت بهره‌­برداری کشورهای دارای منابع مشترک، باید جوامع و دولت­‌ها به سمت استفاده منصفانه و معقولانه همراه با حق توسعه پایدار برای طرفین پیش­ بروند.

کلیدواژه‌ها