نویسندگان

• مهدی علیزاده جهان‌آبادی ¹
• سهیلا نوری ²
• علیرضا شهریاری ³
• عباس خاک سفیدی ⁴

¹ کارشناس ارشد آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

² استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

³ دانشیار،گروه مهندسی فضای سبز، دانشکده علوم زیست محیطی و کشاورزی پایدار، دانشگاه سیستان و بلوچستان

⁴ مربی، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران

چکیده

     توسعه مناطق مسکونی و شهری در حاشیه رودخانه­ها و بستر دشت­های سیلابی بدون توجه به شرایط هیدرولیکی و هیدرولوژیکی حاکم بر حوضه بالادست و رودخانه، باعث افزایش خطر سیلاب می‌شود. بنابراین مطالعه سیلاب­ها به‌منظور برنامه­ریزی، بهره­برداری بهینه و مدیریت این پدیده طبیعی از جمله مسائل مهم در مدیریت منابع آب است. پژوهش حاضر، با هدف بررسی میزان تغییر کاربری اراضی با استفاده از مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تصاویر ماهواره‌ای لندست طی سال‌های 1370، 1380 و 1390 در حوزه آبخیز ریگان استان کرمان به مساحت 7091 کیلومترمربع انجام و تأثیر آن بر افزایش سیل‌خیزی رواناب‌های سطحی حوزه بررسی شد. برای این کار در مرحله نخست تصاویر ماهواره‌ای تفسیر و مورد پردازش قرار گرفته و تغییر کاربری‌ها مشخص و مقادیر CN خاک محاسبه شد. سپس به کمک مدل HEC-HMS فرایند بارش- رواناب در این حوزه شبیه‌سازی شد و مقادیر دبی پیک سیلاب در هر دوره به دست آمد و در نهایت هیدروگراف سیلاب حوزه آبخیز برآورد شد. نتایج نشان داد که با افزایش سطوح نفوذناپذیر شهری و تخریب اراضی کشاورزی و مراتع در منطقه موردمطالعه میزان CN خاک از سال 1370 تا 1390 از 65/28به 70/25 افزایش یافته که به دنبال آن دبی اوج سیلاب از 29 مترمکعب‌برثانیه در سال1370 به 29/3 مترمکعب‌برثانیه در سال 1390 و هم‌چنین حجم رواناب، طی این دوره، از 3/4 به 6 میلی‌متر افزایش داشته ‌است. نتایج به دست آمده می‌تواند کمک شایانی به مکان‌یابی اجرایی پروژه‌های آبخیزداری نماید.

کلیدواژه‌ها

• حوزه آبخیز ریگان
• دبی اوج
• رواناب
• شماره منحنی
• منابع آب