ترویج و توسعه آبخیزداری
تاب‌آوری آبخیز: مفهوم و ضرورت
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس
2 استاد گروه مهندسی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس و رئیس انجمن آبخیزداری ایران، نویسنده مسئول
3 استاد گروه برنامه‌ریزی اجتماعی شهری و منطقه ای دامشگاه علامه طباطبائی
چکیده
در حال حاضر بلایای طبیعی و دخالت‌های انسانی از دلایل اصلی مشکلات موجود در مقیاس حوزه‌های آبخیز است، از اینرو مدیریت این چالش‌ها از مشکلات اصلی کنونی مدیران آبخیزها تلقی میشود. با وجود این، رویکردهای امروزی مدیریت منابع حوزه‌های آبخیز پاسخگوی مناسبی برای مشکلات حاضر نبوده است، به‌نحوی که دامنه و نوع مشکلات وارده بر محیط‌زیست همواره در حال افزایش و خارج از آستانه تحمل بوم‌سازگان است. همان‌طور که جوامع در جهت بهبودی پس از بلایا تلاش می‌‌کنند و پیش به آینده جلو می‌‌روند، تاب‌آور نمودن حوزه‌های آبخیز به معنای کمک به مدیریت بهتر سامانه‌های طبیعی یا بازسازی سریع‌تر در مواجهه با مخاطرات در آینده است. از اینرو، رویکرد ارزیابی تاب‌آوری به‌عنوان راه‌کاری نوین برای تقویت سامانه‌های چند بعدی مانند حوزه‌های آبخیز، با استفاده از ظرفیت‌های آن مطرح شده و تعاریف، شاخص‌ها و الگوهای سنجشی متفاوتی در رابطه با آن شکل گرفته است. حال آنکه تاکنون کاربست رویکرد تحلیل جامع تاب‌آوری در سامانه‌های پویا و پیچیده حوزه‌های آبخیز با در نظر گرفتن ابعاد کلیدی مؤثر در آن خصوصا در داخل کشور مفهوم‌سازی و گزارش نشده است. بر همین اساس نوشتار پیش‌رو، تلاشی برای مفهوم‌سازی تاب‌آوری حوزه‌های آبخیز کشور به‌منظور تبیین دورنمای مفید برای درک تصمیمات مدیریتی و تغییرات مربوط به منابع طبیعی در راستای مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز محسوب میشود.
کلیدواژه‌ها
)