تاب‌آوری آبخیز: مفهوم و ضرورت

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد گروه مهندسی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس و رئیس انجمن آبخیزداری ایران، نویسنده مسئول

3 استاد گروه برنامه‌ریزی اجتماعی شهری و منطقه ای دامشگاه علامه طباطبائی

چکیده

در حال حاضر بلایای طبیعی و دخالت‌­های انسانی از دلایل اصلی مشکلات موجود در مقیاس حوزه‌­های آبخیز است، از این‌رو مدیریت این چالش‌­ها از مشکلات اصلی کنونی مدیران آبخیزها تلقی می‌­شود. با وجود این، رویکردهای امروزی مدیریت منابع حوزه‌­های آبخیز پاسخ­گوی مناسبی برای مشکلات حاضر نبوده است، به‌­نحوی که دامنه و نوع مشکلات وارده بر محیط‌زیست همواره در حال افزایش و خارج از آستانه تحمل بوم­‌سازگان است. همان‌طور که جوامع در جهت بهبودی پس از بلایا تلاش می‌‌کنند و پیش به آینده جلو می‌‌روند، تاب‌آور نمودن حوزه‌های آبخیز به معنای کمک به مدیریت بهتر سامانه‌های طبیعی یا بازسازی سریع‌تر در مواجهه با مخاطرات در آینده است. از این­رو، رویکرد ارزیابی تاب‌آوری به‌­عنوان راه‌کاری نوین برای تقویت سامانه‌­های چند بعدی مانند حوزه­‌های آبخیز، با استفاده از ظرفیت­‌های آن مطرح شده و تعاریف، شاخص‌ها و الگو­های سنجشی متفاوتی در رابطه با آن شکل گرفته است. حال آن­که تاکنون کاربست رویکرد تحلیل جامع تاب‌آوری در سامانه‌­های پویا و پیچیده حوزه‌­های آبخیز با در نظر گرفتن ابعاد کلیدی مؤثر در آن خصوصا در داخل کشور مفهوم‌سازی و گزارش نشده است. بر همین اساس نوشتار پیش‌­رو، تلاشی برای مفهوم‌سازی تاب‌آوری حوزه­‌های آبخیز کشور به‌منظور تبیین دورنمای مفید برای درک تصمیمات مدیریتی و تغییرات مربوط به منابع طبیعی در راستای مدیریت جامع حوزه‌­های آبخیز محسوب می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها